Introductie Verplichte Vertrouwenspersoon

Elk jaar publiceert het CBS samen met TNO de cijfers die voortkomen uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA). Deze cijfers laten zien dat 1 op de 9 werknemers intimidatie of bedreiging ervaart. Bovendien krijgt maar liefst 5% van werkend Nederland te maken met pesten op de werkvloer. Verder rapporteerde 4 procent slachtoffer te zijn geworden van ongewenste seksuele aandacht, en 3 procent van fysiek geweld. Deze cijfers spreken boekdelen en onderstrepen het belang van een verplichte vertrouwenspersoon!

Als de werkomstandigheden niet goed zijn, kan er werkstress ontstaan, ook wel psychosociale arbeidsbelasting (PSA) genoemd. Dit heeft niet alleen invloed op het functioneren van de werknemers, maar ook op hun gezondheid. Daarom kan PSA leiden tot ziekteverzuim, eventueel langdurig uitval en mogelijk zelfs arbeidsongeschiktheid. Vaak zien we dat werknemers die uitvallen door PSA het moeilijk vinden om terug te keren naar het werk.

Wat kunt u doen om deze cijfers omlaag te brengen?

Het is volgens de Arbowet verplicht om in uw beleid op te nemen hoe u PSA tegengaat. Vaak wordt dit beleid op basis van de Risico-inventarisatie &- evaluatie (RI&E) ontwikkeld. Meer over de RI&E leest u hier. Eén van de mogelijke maatregelen tegen PSA is het benoemen van een vertrouwenspersoon. Momenteel heeft de vertrouwenspersoon geen wettelijk beschermde positie in de organisatie en zijn er ook geen specifieke (kwaliteits-)eisen. Dit gaat in de nabije toekomst vermoedelijk veranderen, vanwege het feit dat er een wetsvoorstel bij de Eerste Kamer ligt om het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon.

Verplicht Stellen van Vertrouwenspersoon

23 mei 2023 is een wijziging van de Arbowet met betrekking tot het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon aangenomen door de Tweede Kamer. Met deze wijziging wilde de initiatiefnemer, Wim-Jan Renkema, iedere werknemer een wettelijk recht op toegang tot een vertrouwenspersoon verlenen. Daarnaast wordt de positie van de vertrouwenspersoon in de organisatie versterkt. Het wetsvoorstel draagt bij aan het terugdringen van ongewenst gedrag op de werkvloer en het creëren van een veilige werkomgeving voor álle werknemers.

Wat houdt deze wijziging precies in?

De wijziging houdt in dat er een artikel in de Arbowet wordt toegevoegd dat regelt dat iedere werknemer zich kan wenden tot een vertrouwenspersoon. Dit kan zowel een intern als extern persoon zijn.

Met de wijziging krijgt de vertrouwenspersoon een aantal wettelijke basistaken, te weten:

1. Het opvangen, begeleiden en adviseren van de werknemer, en zo nodig doorverwijzen naar een professionele hulpverlenende instantie;
2. Het zo nodig inschakelen van een deskundige of bemiddelaar bij conflicten die verband houden met ongewenste omgangsvormen;
3. Het adviseren over en behulpzaam zijn bij eventueel verder te nemen stappen door de werknemer, en verlenen van nazorg;
4. Het signaleren van knelpunten in de uitvoering van het beleid, het verstrekken van inlichtingen over de mogelijkheden tot voorkoming en bestrijding van ongewenste omgangsvormen, en het geven van gevraagd of ongevraagd advies aan de werkgever en de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging;
5. Het geven van voorlichting ter zake van ongewenste omgangsvormen en informatie over de inhoud van de functie van de vertrouwenspersoon en diens bereikbaarheid;
6. Het jaarlijks uitbrengen van een verslag van bevindingen aan de werkgever en de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging.

Naast het bovengenoemde takenpakket beschrijft het wetsvoorstel dat de vertrouwenspersonen beschikken over een zodanige deskundigheid en ervaring dat zij de functie van vertrouwenspersoon naar behoren kunnen vervullen.

Het aanstellen van een extern vertrouwenspersoon is overigens niet verplicht. Wel is het zo dat een intern vertrouwenspersoon soms in een lastige positie kan worden gebracht binnen de organisatie. Daarom benadrukt het wetsvoorstel dat een vertrouwenspersoon een onafhankelijke positie dient te hebben en de vertrouwenspersoon zelfstandig kan functioneren, zodat deze niet benadeeld wordt in haar positie. De werkgever moet deze onafhankelijke positie waarborgen en hen in staat stellen hun functie zelfstandig te vervullen. Praktisch betekent dit dat er een externe spreekruimte of een beveiligde omgeving voor gespreksverslagen moet zijn. Ook betekent dit dat de vertrouwenspersoon geheimhoudingsplicht heeft én een benadelings- en opzegverbod heeft. Dat wil zeggen dat deze persoon niet mag worden benadeeld (in salarisverhogingen, promoties etc.) en deze niet mag worden ontslagen vanwege het bekleden van de vertrouwenspersoon-functie. Mocht niet aan deze randvoorwaarden voldaan kunnen worden, is het raadzaam om een extern vertrouwenspersoon in de arm te nemen.

Tot slot

Momenteel is het niet verplicht om een vertrouwenspersoon in te stellen. Wel is het verplicht om te inventariseren in hoeverre het risico op psychosociale belasting bestaat én hiertegen maatregelen in te voeren. Vertrouwenspersonen spelen een belangrijke rol bij het beperken van (de gevolgen van) ongewenste omgangsvormen. Daarom is de verwachting dat dit wetsvoorstel, wellicht (deels) gewijzigd wordt aangenomen.

Wilt u meer informatie over wat u kunt doen en wat Mepros hier eventueel bij kan betekenen? Neem dan contact met ons op!

Geschreven door: Emma van den Berg, coassistente bij Mepros, op 19 oktober 2023.